Gastlessen, coaching en kerndoelen
Voor scholen die het filosoferen schoolbreed willen invoeren biedt FILOSOFEREN OP SCHOOL een traject bestaand uit teamtraining, gastlessen, oefenmomenten en coaching in de klas. Een effectieve manier om het team en de leerlingen toe te rusten voor het zelfstandig filosoferen in de klas. De leerkrachten doen, samen met hun leerlingen, voldoende kennis en ervaring op om na afloop van het programma zelfstandig filosofische gesprekken te voeren in de klas en desgewenst ook met het team en met ouders.
Opzet
Het opleidingstraject start met een basistraining voor leerkrachten. Daarop volgen gastlessen waarbij de groep vertrouwd raakt met het filosoferen in de klas. Het is van belang de werkvorm direct goed neer te zetten in de groep, zeker wanneer er bijvoorbeeld bij de leerlingen weinig ervaring is met het voeren van groepsgesprekken, wanneer onderlinge spanningen in een groep zijn of wanneer er veel diversiteit is in een groep. De groepsleerkracht observeert tijdens de gastlessen de gespreksleiding en de interactie in de groep.
Wanneer de groep bekend is geraakt met het filosoferen gaat de leerkracht zelf aan de slag met het filosoferen in de klas. De leerkracht wordt online ondersteund bij het voorbereiden van de lessen. De website biedt achtergrondinformatie en schat aan materialen voor alle doelgroepen. Bij de zelfstandige uitvoering van de gesprekken wordt de leerkracht gecoacht en krijgt hij of zij direct mondelinge feedback. Na afloop van de lessen ontvangt de leerkracht steeds mondelinge feedback en een schriftelijk verslag.
Opbrengst
Het traject dient diverse doelen, zowel op het niveau van de leerling als van de leerkracht.
De leerlingen leren onderzoekende vragen te stellen, zelfstandig na te denken, een dialoog te voeren en oordelen uit stellen. De leerkrachten leren als gespreksleider een onderzoekende houding aan te nemen, zonder oordeel en zonder kennisoverdracht, met als doel de dialoog tot stand te brengen en het zelfstandig, kritisch denken van de leerlingen te vergroten – vaardigheden die passen bij het onderwijs van de eenentwintigste eeuw.
Belangrijk is ook dat de leerkracht de mogelijkheden herkent om de filosofische dialoog te verbinden met het schoolcurriculum en de kerndoelen van het primair onderwijs.
Kerndoelen
Bij het filosoferen komen diverse leergebieden en kerndoelen bij het filosoferen aan bod.
Kerndoelen uit het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld:
34. De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen (sociaal-emotionele ontwikkeling, sociale vaardigheden)
37. De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaardbare normen en waarden.
38. De leerlingen leren om te gaan met diversiteit in de samenleving, in religie, cultuur en seksualiteit.
39. De leerlingen leren over belangrijke historische personen (concreet: filosofen, de grote denkers).
Kerndoelen uit het leergebied Nederlands:
1. De leerlingen leren informatie te verwerven uit de gesproken taal. Ze leren die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven.
2. De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren.
3. De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren.
5. De leerlingen leren naar vorm en inhoud teksten te schrijven, met verschillende functies, zoals: informeren, overtuigen of plezier verschaffen.
8. De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het schrijven van een brief, een verslag, een formulier of een werkstuk.
9. De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten (concreet: verhalen en gedichten worden regelmatig gebruikt als aanleiding tot het filosofisch gesprek in de klas).
Kerndoelen uit het leergebied Kunstzinnige oriëntatie:
54. De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.
Burgerschapsvorming
Ook dient het filosoferen in de klas de burgerschapsopdracht die scholen hebben, zowel in vorm als inhoud. Basisscholen zijn sinds 2006 wettelijk verplicht aandacht te besteden aan burgerschapsvorming: actief burgerschap en sociale integratie. Het doel van burgerschapsvorming is om leerlingen de basiskennis, vaardigheden en houdingen te leren die nodig zijn om een actieve rol te kunnen spelen in de eigen leefomgeving en in de samenleving, vanuit de domeinen democratie, participatie, diversiteit en identiteit. Kerndoelen die raken aan burgerschapsvorming vallen hoofdzakelijk onder het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. Filosoferen in de klas levert binnen dit leergebied een bijdrage aan kerndoelen 34, 35 en 38, die zijn gerelateerd aan burgerschapsvorming. Daarnaast draagt de dialoog bij aan de kerndoelen 1, 2 en 3 in het leergebied Nederlands. Ook deze kerndoelen worden gerelateerd aan burgerschapsvorming, als vaardigheden die een voorwaarde zijn voor deelname aan de pluriforme, democratische samenleving.
Overige (kern)doelen
Tot slot mag duidelijk zijn dat ook het onderwerp van een filosofisch gesprek kerndoelen raakt, die hier niet genoemd zijn. Gesprekken bijvoorbeeld over de betekenis van geschiedenis, over het nut van landsgrenzen, over het gebruik van sociale media, over tijd of over oneindigheid leveren informatie en inzichten op in diverse leergebieden.
Een programma op maat
Trajecten voor het leren filosoferen op school zijn altijd op maat. Per school bekijken we wat de wensen, mogelijkheden en beste aanpak zijn. Wil je schoolbreed filosoferen en daarvoor begeleiding op maat? Neem gerust contact op voor een oriënterend gesprek.